روسیه را نمیتوان بدون گنبدهای طلایی و رنگارنگی که آسمان خاکستریاش را میشکافند، تصور کرد. هر کدام از این گنبدها نه فقط یک سقف، بلکه راوی قصهای از تاجگذاری تزارها، جنگهای خونین و ایمان عمیق مردمانی است که سرما را با گرمای معنویات تاب میآورند. اگر قصد سفر به پهناورترین کشور جهان را دارید، این مقاله راهنمای کشف کلیساهای روسیه است که شاهکار معماری جهان محسوب میشوند؛ از میدان سرخ مسکو تا کانالهای آبی سن پترزبورگ و صومعههای دورافتاده حلقه طلایی، زیباترین عبادتگاههای ارتدکس را با جزئیات کامل بررسی خواهیم کرد.
بازدید از کلیساهای روسیه
چرا معماری کلیساهای روسیه متفاوت است؟
شاید اولین سوالی که با دیدن تصاویر کلیساهای روسی به ذهنتان میرسد این باشد: چرا گنبدها شبیه پیاز هستند؟ در معماری ارتدکس روسی، ساخت گنبدها بهصورت پیازیشکل (Onion Domes) دو دلیل اصلی دارد:
- دلیل اقلیمی: شکل منحنی و تیز این گنبدها باعث میشود برف سنگین روسیه روی سقف انباشته نشود و به راحتی به پایین سر بخورد.
- دلیل معنوی: این فرم خاص، نمادی از شعله شمعی است که به سمت آسمان زبانه میکشد و نشانه دعا و نیایش همیشگی مؤمنان به درگاه خداوند است.
برخلاف کلیساهای کاتولیک اروپا که معمولا نوکتیز و گوتیک هستند، کلیساهای روسیه با رنگهای شاد و فرمهای منحنی، فضایی افسانهای و کمتر سختگیرانه را تداعی میکنند.
معروف ترین کلیساهای مسکو؛ قلب تپنده روسیه
مسکو، پایتخت سیاسی و مذهبی روسیه، خانه برخی از شناختهشدهترین بناهای مذهبی جهان است. شما در تور مسکو با مجموعهای از کلیساهای تاریخی روبرو میشوید که هر کدام نمادی از اقتدار تزارها و ایمان مردم هستند. این کلیساها نه تنها عبادتگاه، بلکه موزههای زندهای از تاریخ پرفرازونشیب این کشورند.
کلیسای جامع سنت باسیل؛ نماد رنگارنگ میدان سرخ
این بنا احتمالا مشهورترین تصویر روسیه در جهان است که با گنبدهای رنگارنگ، پیازیشکل و طرحهای آبنباتیاش، بیشتر به قصری از داستانهای پریان شباهت دارد تا یک مکان مذهبی. کلیسای سنت باسیل (Saint Basil's Cathedral) در قرن شانزدهم به دستور ایوان مخوف برای جشن گرفتن پیروزی بر تاتارهای قازان ساخته شد و در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.
افسانهای مشهور و البته ترسناک درباره این کلیسا وجود دارد که میگوید ایوان مخوف پس از اتمام ساخت بنا، چشمان معماران آن (بارما و پوستنیک) را کور کرد تا هرگز نتوانند بنایی زیباتر از این بسازند. این مجموعه در واقع شامل ۱۰ کلیسای کوچک جداگانه است که دور یک هسته مرکزی جمع شدهاند و اکنون به عنوان بخشی از موزه تاریخی دولتی فعالیت میکند، نه یک کلیسای فعال برای عبادتهای روزمره.
کلیسای جامع سنت باسیل
کلیسای جامع مسیح منجی؛ ققنوس برخاسته از خاکستر
کلیسای مسیح منجی (Cathedral of Christ the Saviour) با گنبد طلایی عظیمش که در نور خورشید میدرخشد، بلندترین کلیسای ارتدکس جهان و نماد اصلی احیای مذهبی در روسیه مدرن است. این کلیسا سرنوشتی باورنکردنی دارد.
بنای اصلی در سال ۱۹۳۱ به دستور استالین با دینامیت منفجر شد تا جای آن کاخ شوراها ساخته شود، اما به دلیل جنگ جهانی دوم، آن پروژه متوقف شد و بعدها گودال آن به بزرگترین استخر روباز جهان تبدیل شد! پس از فروپاشی شوروی، مردم روسیه با کمکهای مالی خود، این کلیسا را دقیقا مشابه نسخه اصلی بازسازی کردند. فضای داخلی آن با سنگهای مرمر و نقاشیهای دیواری خیرهکننده تزئین شده و ظرفیت ۱۰ هزار نفر را دارد.
کلیسای جامع مسیح منجی
کلیسای جامع کازان در میدان سرخ؛ نگین کوچک میدان
درست در نبش میدان سرخ و روبروی موزه دولتی تاریخ، کلیسای کوچک و زیبای کازان (Kazan Cathedral) با رنگهای قرمز، سفید و سبز روشن خودنمایی میکند. این کلیسا اولین بار در قرن هفدهم برای یادبود آزادسازی مسکو از دست مهاجمان لهستانی و لیتوانیایی ساخته شد و نام خود را از نماد مقدس کازان که گفته میشود معجزهگر است، وام گرفته.
متاسفانه این بنای زیبا هم قربانی سیاستهای ضد مذهبی دوران استالین شد و در سال ۱۹۳۶ به طور کامل تخریب گردید، اما خوشبختانه نقشههای دقیق آن توسط معمار بارانوفسکی حفظ شده بود و در سال ۱۹۹۳ دوباره در همان محل بازسازی شد. امروزه این کلیسا یکی از محبوبترین عبادتگاههای فعال در مسکو است و برخلاف موزههای اطراف، فضایی دنج، معنوی و پر از شمعهای روشن دارد.
کلیسای جامع کازان در میدان سرخ
کلیسای جامع اپیفانی؛ جایی که پوشکین غسل تعمید یافت
کلیسای جامع اپیفانی در یلوخوو (Epiphany Cathedral at Yelokhovo) تا پیش از بازسازی کلیسای مسیح منجی، کلیسای جامع اصلی (مقر پاتریارک) مسکو بود و به همین دلیل اهمیت مذهبی بسیار بالایی دارد. این کلیسا که در محلهای قدیمی واقع شده، شهرت تاریخیاش را مدیون یک رویداد مهم است.
الکساندر پوشکین، بزرگترین شاعر روسیه، در سال ۱۷۹۹ در اینجا غسل تعمید داده شده است. معماری این بنا به سبک امپراتوری متأخر است و فضای داخلی آن با شمایلهای طلایی و دکوراسیون بسیار غنی و باشکوه تزئین شده که نفس را در سینه حبس میکند. مقبره پاتریارک الکسی دوم، کسی که نقش مهمی در بازگرداندن مذهب به روسیه پس از شوروی داشت، نیز در همین کلیسا قرار دارد.
کلیسای جامع اپیفانی
کلیسای جامع تیخوین و پطرس و پولس؛ عبادتگاههای دنج
در کنار غولهای مشهور گردشگری، مسکو کلیساهای کوچکتر اما بسیار ارزشمندی مثل کلیسای آیکون تیخوین (Tikhvin Icon Church) و کلیسای پطرس و پولس (Saints Peter and Paul) دارد که کمتر توریستی و بیشتر محلی هستند. کلیسای تیخوین که ابتدا در قرن هفدهم ساخته شده بود، بارها بازسازی شده و معماری کلاسیک روسی با گنبدهای آبی و ستارهدار دارد که آرامش عجیبی را به بیننده منتقل میکند.
کلیسای پطرس و پولس نیز یکی از معدود کلیساهای لوتری (پروتستان) مهم در مسکو است که معماری نئوگوتیک آن با کلیساهای ارتدکس متفاوت است و در قرن نوزدهم مرکز اجتماعی مهمی برای جامعه آلمانیهای مقیم مسکو بوده است. بازدید از این کلیساها فرصتی عالی برای دیدن چهرهای متفاوت و ساکتتر از مذهب در پایتخت روسیه است.
کلیسای جامع تیخوین و پطرس و پولس
گنجینه های کاخ کرملین؛ مجموعه کلیساهای تزارها
وقتی بلیط بازدید از کاخ کرملین را تهیه میکنید، وارد میدانی میشوید که دور تا دور آن را کلیساهای سفیدرنگ با گنبدهای طلایی احاطه کردهاند. اینجا قلب تاریخی روسیه است.
نام کلیسا | ویژگی برجسته | اهمیت تاریخی |
کلیسای جامع اوسپنسکی (Dormition) | قدیمیترین و مهمترین کلیسای کرملین | محل تاجگذاری تمام تزارهای روسیه |
کلیسای جامع آرخانگل (Archangel) | معماری با تأثیرات ایتالیایی | مقبره تزارهای روس (از جمله ایوان مخوف) |
کلیسای جامع بشارت (Annunciation) | دارای ۹ گنبد طلایی | کلیسای خانوادگی و خصوصی تزارها |
کلیسای جامع دوازده رسول | متصل به قصر پاتریارک | بخشی از موزه هنرهای کاربردی قرن ۱۷ |
جدول مجموعه کلیساهای کاخ کرملین
نکته: برای بازدید از این مجموعه باید بلیط جداگانه محوطه کلیساهای کرملین را تهیه کنید. این یکی از مهمترین بخشهای جاهای دیدنی مسکو است.
کلیساهای سن پترزبورگ؛ شکوه معماری اروپایی در روسیه
در حالی که کلیساهای مسکو به معماری سنتی و گنبدهای پیازی شهرت دارند، کلیساهای سن پترزبورگ تحت تأثیر دیدگاه غربگرایانه پتر کبیر و معماری کلاسیک اروپا ساخته شدهاند. در تور سنت پترزبورگ، تفاوت آشکار این سبک معماری را حس خواهید کرد؛ جایی که ستونهای رومی و گنبدهای رنسانس جایگزین آجرکاریهای سنتی شدهاند.
کلیسای ناجی در خون؛ شاهکار موزائیک جهان
کلیسای ناجی در خون (Church of the Savior on Spilled Blood) دقیقا در همان نقطهای ساخته شده که امپراتور الکساندر دوم در سال ۱۸۸۱ توسط انقلابیون با بمب ترور شد؛ نام عجیب ناجی در خون هم اشاره به همین خونریزی تاریخی دارد.
نمای بیرونی آن با الهام از کلیسای سنت باسیل مسکو ساخته شده تا نمادی از بازگشت به ریشههای اصیل روسی در شهری اروپایی باشد. اما شگفتی واقعی در داخل است؛ جایی که تمام دیوارها و سقفها با بیش از ۷۵۰۰ متر مربع موزاییک پوشیده شدهاند که یک رکورد جهانی محسوب میشود. در داخل کلیسا، هنوز هم بخشی از سنگفرش خیابان اصلی که خون تزار بر آن ریخته، تحت یک سایبان مجلل حفظ شده و قابل بازدید است.
کلیسای ناجی در خون
کلیسای جامع اسحاق؛ گنبد طلایی غولپیکر
کلیسای جامع سنت ایزاک (St. Isaac's Cathedral) با آن گنبد طلایی عظیمش که از تمام نقاط شهر دیده میشود، یکی از بزرگترین کلیساهای گنبدی جهان و نماد قدرت امپراتوری روسیه است. ساخت این بنای نئوکلاسیک ۴۰ سال به طول انجامید و برای روکش کردن گنبد اصلی آن از بیش از ۱۰۰ کیلوگرم طلای خالص استفاده شده است.
ستونهای ورودی کلیسا هر کدام از یک قطعه سنگ گرانیت یکپارچه به وزن ۱۱۴ تن تراشیده شدهاند که حمل و نصب آنها در قرن نوزدهم یک شاهکار مهندسی بود. یکی از جذابترین بخشهای بازدید، بالا رفتن از ۲۶۲ پله و رسیدن به مسیر پیادهروی گنبد (Colonnade) است که منظرهای ۳۶۰ درجه و بینظیر از شهر سن پترزبورگ و رودخانه نِوا را زیر پای شما قرار میدهد.
کلیسای جامع اسحاق
کلیسای جامع کازان؛ انعکاس واتیکان در روسیه
اگر احساس میکنید این کلیسا را قبلا جایی دیدهاید، اشتباه نمیکنید؛ کلیسای جامع کازان (Kazan Cathedral) با ۹۶ ستون عظیم نیمدایرهایاش، عامدانه شبیه به میدان سن پیترو در واتیکان طراحی شده است تا عظمت رم را به روسیه بیاورد.
این کلیسا که در خیابان نوسکی پراسپکت واقع شده، پس از پیروزی روسیه بر ناپلئون در سال ۱۸۱۲، به یادمان ملی جنگ تبدیل شد و مارشال کوتوزوف، فرمانده ارتش روسیه، با افتخار در داخل آن دفن شد. بر خلاف بسیاری از کلیساهای سن پترزبورگ که تبدیل به موزه شدهاند، کازان یک کلیسای فعال است و همیشه مملو از مردم محلی است که برای دعا در برابر آیکون بانوی کازان (مقدسترین شمایل شهر) صف میکشند.
کلیسای جامع کازان
کلیسای جامع اسمولنی؛ رقص آبی و سفید باروک
کلیسای جامع اسمولنی (Smolny Cathedral) شاهکاری از معمار ایتالیایی، بارتولومئو راسترلی (سازنده کاخ زمستانی) است که لطافت و زیبایی سبک باروک را به اوج رسانده است. ترکیب رنگهای آبی آسمانی و سفید در کنار گنبدهای خاکستری تیره، به این بنا ظاهری رویایی و معلق در آسمان داده است که گویی از ابرها ساخته شده است.
این مجموعه ابتدا قرار بود صومعهای برای دختر امپراتور پتر کبیر باشد، اما ساخت آن به دلیل جنگها و کمبود بودجه نزدیک به یک قرن طول کشید و در نهایت در سال ۱۸۳۵ افتتاح شد. اگرچه این کلیسا کمی از مرکز توریستی شهر فاصله دارد، اما منظره آن از رودخانه نِوا و فضای داخلی روشن و دلبازش، آن را به یکی از محبوبترین جاهای دیدنی سن پترزبورگ برای عکاسی هنری تبدیل کرده است.
کلیسای جامع اسمولنی
کلیسای جامع رستاخیز؛ نگین پنهان اسمولنی
کلیسای جامع رستاخیز (Resurrection Cathedral) که در قلب مجموعه صومعه اسمولنی قرار دارد، اغلب زیر سایه نام بزرگ اسمولنی گم میشود، اما خود یک جواهر معماری است. این کلیسا در واقع کلیسای اصلی (کاتولیکون) مجموعه است که با الهام از معماری کهن روسی ولی با ظرافتهای اروپایی طراحی شده است.
پس از انقلاب بلشویکی، این کلیسا سالها به انبار و حتی سالن کنسرت تبدیل شده بود، اما اکنون دوباره بازسازی شده و شکوه گذشته را بازیافته است. بازدید از این کلیسا فرصتی است تا تلفیق معماری باروک الیزابتی را با سنتهای مذهبی روسیه در فضایی آرام و دور از شلوغی توریستها تجربه کنید.
صومعه های روسیه؛ میراث معنوی و تاریخی
صومعهها (Monasteries) در تاریخ روسیه فراتر از یک محل ساده برای عبادت راهبان بودهاند؛ آنها دژهای نظامی مستحکم در برابر تهاجم دشمنان، مراکز نگهداری گنجینههای ملی، تبعیدگاههای سیاسی و آرامگاه ابدی مشاهیر بزرگ بودهاند و امروزه با حفظ شکوه و عظمت پیشین بزرگترین راهنمای سفر به روسیه برای گردشگران هستند. در این بخش با مهمترین صومعههایی که نباید در تور روسیه از دست بدهید، آشنا میشویم.
صومعه نوودویچی مسکو؛ زندان شاهزاده خانم ها
صومعه نوودِویچی (Novodevichy Convent) یکی از زیباترین مجموعههای معماری باروک مسکو است که در سال ۱۵۲۴ تاسیس شد و اکنون در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. این صومعه داستانی غمانگیز اما جذاب دارد. اینجا قرنها به عنوان تبعیدگاه زنان اشرافی و شاهزادهخانمهایی استفاده میشد که یا از چشم تزار افتاده بودند یا خودشان میخواستند از دسیسههای دربار دور بمانند (از جمله خواهر پتر کبیر، سوفیا).
دیوارهای سفید و برجهای قرمز آجری آن با گنبدهای طلایی در کنار دریاچهای آرام، منظرهای کارتپستالی خلق کردهاند که الهامبخش چایکوفسکی برای ساخت دریاچه قو بوده است. گورستان معروف نوودِویچی در مجاورت صومعه، آرامگاه بسیاری از نامداران روسیه از جمله آنتون چخوف، نیکولای گوگول، بوریس یلتسین و نیکیتا خروشچف است.
صومعه نوودویچی مسکو
صومعه تثلیث لاورا؛ واتیکان روسیه
صومعه تثلیث لاورا (Trinity Lavra of St. Sergius) در شهر سرگیف پوساد (۷۰ کیلومتری مسکو)، مقدسترین مکان برای مسیحیان ارتدکس روسیه و قلب معنوی این کشور محسوب میشود. این مجموعه عظیم که لقب لاورا (به معنای صومعهای با بالاترین رتبه) را دارد، در قرن چهاردهم توسط سنت سرجیوس رادونژ تاسیس شد و نقش مهمی در اتحاد روسیه علیه مغولها داشت.
معماری این مجموعه خیرهکننده است؛ کلیسای جامع عروج با گنبدهای آبی و ستارههای طلاییاش، نگین درخشان این صومعه است. اینجا مکانی است که میتوانید زائران واقعی را ببینید که با خلوص نیت برای زیارت مقبره سنت سرجیوس صف میکشند و فضای معنوی آن حتی برای غیرمذهبیها هم تکاندهنده است.
صومعه تثلیث لاورا
صومعه الکساندر نفسکی سن پترزبورگ
این صومعه اولین و قدیمیترین صومعه در سن پترزبورگ است که به دستور پتر کبیر در سال ۱۷۱۰ بنا شد تا محل نگهداری بقایای الکساندر نِفسکی، قهرمان قرون وسطایی روسیه باشد. صومعه الکساندر نِفسکی (Alexander Nevsky Lavra) در انتهای خیابان معروف نوسکی پراسپکت قرار دارد و مجموعهای آرام در دل هیاهوی شهر است.
شهرت اصلی این مکان علاوه بر جنبه مذهبی، به خاطر گورستانهای تاریخی آن (تیخوین و لازاروسک) است که موزه فضای باز مجسمهسازی محسوب میشوند. اگر عاشق ادبیات و موسیقی کلاسیک هستید، بازدید از اینجا واجب است؛ چرا که مزار غولهایی مثل فئودور داستایوسکی، پیوتر ایلیچ چایکوفسکی و میخائیل گلینکا در خاک این صومعه آرمیده است.
صومعه الکساندر نفسکی
صومعه دنسکوی مسکو؛ دژ محافظ شهر
صومعه دُنْسکوی (Donskoy Monastery) که در سال ۱۵۹۱ تاسیس شد، در اصل به عنوان بخشی از حلقه دفاعی مسکو در برابر حمله تاتارها ساخته شد و دیوارهای ضخیم و برجهای دیدبانیاش گواه این گذشته نظامی هستند. نام این صومعه از ایکنِ مادر مقدس دُن گرفته شده که گفته میشود از شهر در برابر دشمنان محافظت کرده است.
نکته جالب درباره دُنْسکوی این است که گورستان آن، تنها گورستان مسکو بود که در دوران شوروی و اوج کمونیسم، تدفین مسیحی در آن انجام میشد و بسیاری از اشراف و روشنفکران که از انقلاب جان سالم به در برده بودند، در اینجا دفن شدهاند. همچنین نقشبرجستههای اصلی کلیسای جامع مسیح منجی (قبل از تخریب توسط استالین) به صورت مخفیانه به اینجا منتقل و حفظ شدند.
صومعه دنسکوی مسکو
صومعه سِنت دانیل؛ مقر پاتریارکی
صومعه سِنت دانیل (Svyato-Danilov Monastery) قدیمیترین صومعه مسکو است که در اواخر قرن سیزدهم توسط شاهزاده دانیل (پسر الکساندر نِفسکی) بنیان گذاشته شد. این مکان پس از فراز و نشیبهای بسیار و تعطیلی در دوران کمونیسم، در سال ۱۹۸۳ به عنوان اولین صومعه به کلیسای ارتدکس بازگردانده شد و بازسازی عظیمی در آن صورت گرفت.
امروز این صومعه اهمیت سیاسی و مذهبی بسیار بالایی دارد، زیرا اقامتگاه رسمی پاتریارکی (رهبر کلیسای ارتدکس روسیه) و محل برگزاری سینود مقدس است. معماری سفید و ساده اما باشکوه آن در کنار باغهای آراسته، فضایی از نظم و اقتدار را به نمایش میگذارد که شایسته رهبری کلیساست.
صومعه سِنت دانیل
صومعه آندرو نیکوف؛ خانه هنر و شمایل
صومعه اسپاسو-آندرو نیکوف (Spaso-Andronikov Monastery) در ساحل رودخانه یائوزا، یکی از قدیمیترین بناهای سنگی باقیمانده در مسکو است. شهرت جهانی این صومعه به خاطر راهب معروفش، آندری روبلیوف است که بزرگترین نقاش شمایلهای مذهبی (Icon) در تاریخ روسیه محسوب میشود و آخرین سالهای عمرش را اینجا گذراند و دفن شد.
امروزه کلیسای جامع این صومعه تبدیل به موزه مرکزی فرهنگ و هنر قدیمی روسیه به نام آندری روبلیوف شده است. اگر به هنر نقاشی بیزانس و شمایلنگاری علاقه دارید، این مکان گنجینهای بینظیر از آثار هنری مذهبی قرون وسطی را در خود جای داده است.
صومعه آندرو نیکوف
صومعه نیو جوروسلم؛ اورشلیم در قلب روسیه
صومعه اورشلیم جدید یا نوو-یروسالیم (New Jerusalem Monastery) در شهر ایسترا (نزدیک مسکو)، یکی از جاهطلبانهترین پروژههای مذهبی تاریخ روسیه است. پاتریارک نیکون در قرن هفدهم تصمیم گرفت تا اماکن مقدس سرزمین فلسطین را در خاک روسیه بازسازی کند تا زائرانی که توان سفر به اورشلیم را ندارند، بتوانند اینجا زیارت کنند.
به همین دلیل، توپوگرافی منطقه تغییر داده شد و نامهای کتاب مقدس مثل رود اردن و کوه صهیون بر تپهها و رودهای اطراف گذاشته شد. کلیسای جامع رستاخیز در این مجموعه، یک کپی دقیق از کلیسای مقبره مقدس در اورشلیم است و گنبد بزرگ و دکوراسیون داخلی باروک آن، هوش از سر بازدیدکنندگان میبرد.
صومعه نیو جوروسلم
صومعه ایپاتیوسکی؛ گهواره خاندان رومانوف
صومعه ایپاتیوسکی (Ipatievsky Monastery) واقع در شهر کوستروما (بخشی از مسیر گردشگری حلقه طلایی)، جایگاه ویژهای در تاریخ سلطنتی روسیه دارد و به گهواره خاندان رومانوف معروف است. در سال ۱۶۱۳، میخائیل رومانوف جوان در همین صومعه پناه گرفته بود که نمایندگان مجلس به سراغش آمدند و خبر انتخاب او به عنوان تزار جدید را دادند؛ رویدادی که به دوران هرجومرج پایان داد و آغازگر سلطنت ۳۰۰ ساله رومانوفها شد.
این صومعه که در محل تلاقی رودخانههای کوستروما و ولگا قرار دارد، با دیوارهای سفید درخشان و گنبدهای طلاییاش، موزهای زنده از تاریخ سیاسی و مذهبی روسیه است و داخل آن موزهای غنی از اشیای تاریخی خاندان تزار نگهداری میشود.
صومعه ایپاتیوسکی
آرامگاه اپتینا؛ پناهگاه فیلسوفان
آرامگاه یا صومعه اپتینا (Optina Hermitage) در قرن نوزدهم نه فقط یک مرکز مذهبی، بلکه قطب روشنفکری و فلسفی روسیه بود. شهرت این مکان به خاطر حضور استارتسی (پیران خردمند و روشنبین) بود که از سراسر کشور زائران را به خود جذب میکردند. این محل کماکان از مهمترین جاهای دیدنی روسیه است.
نویسندگان بزرگی همچون لئو تولستوی و فئودور داستایفسکی بارها به اینجا سفر کردند تا با پیران صومعه گفتگو کنند. گفته میشود شخصیت پدر زوسیما در شاهکار برادران کارامازوف اثر داستایفسکی، مستقیما از یکی از راهبان همین صومعه الهام گرفته شده است. فضای این صومعه هنوز هم حسی از خرد، آرامش عمیق و تفکر را به بازدیدکنندگان منتقل میکند.
آرامگاه اپتینا
کلیساهای حلقه طلایی و معماری باستان
اگر از هیاهوی شهرهای مدرن خسته شدهاید، سفر به شهرهای حلقه طلایی (Golden Ring) در اطراف مسکو مثل سوار شدن به ماشین زمان است. اینجا جایی است که معماری اصیل روسی قرون وسطی، با آن سنگهای سفید و حکاکیهای ظریف، در بکرترین حالت خود حفظ شده است. این کلیساها نه تنها عبادتگاه، بلکه نماد هویت ملی روسیه قبل از تأثیرپذیری از غرب هستند.
کلیسای پوکروف بر نرلی؛ قوی سفید روسیه
کلیسای شفاعت یا پوکروف بر نِرْلی (Church of the Intercession on the Nerl) که در میان دشتهای سبز و در محل تلاقی دو رودخانه نِرل و کلیازما تکافتاده است، اغلب به عنوان کاملترین و شاعرانهترین بنای معماری باستانی روسیه توصیف میشود. این شاهکار کوچک که در سال ۱۱۶۵ ساخته شد، به قدری تناسبات دقیق و ظریفی دارد که گویی نه از سنگ، بلکه از نور ساخته شده و مثل یک قو روی آب شناور است.
برخلاف کلیساهای مجلل شهری، زیبایی این کلیسا در سادگی مطلق و هماهنگی حیرتانگیزش با طبیعت اطراف نهفته است؛ به طوری که در فصل بهار وقتی دشتهای اطراف را سیلاب میگیرد، کلیسا مانند جزیرهای سفید در میان آب میدرخشد. مسیر رسیدن به آن یک پیادهروی آرامشبخش از میان چمنزارهاست که خود بخشی از تجربه معنوی بازدید محسوب میشود.
کلیسای پوکروف بر نرلی
کلیسای جامع دیمیتریوس مقدس؛ کتاب سنگی ولادیمیر
کلیسای جامع دیمیتریوس (Cathedral of Saint Demetrius) در شهر ولادیمیر، یک گالری هنری سنگی است که در قرن دوازدهم ساخته شده است. شهرت جهانی این بنا به خاطر بیش از ۶۰۰ قطعه سنگتراشی و نقشبرجسته ظریفی است که دیوارهای بیرونی آن را پوشاندهاند و داستانهای کتاب مقدس، قهرمانان اساطیری (مثل اسکندر مقدونی و هرکول) و حیوانات واقعی و خیالی را به تصویر میکشند.
این حکاکیها به قدری با جزئیات کار شدهاند که به این کلیسا لقب کتاب سنگی یا فرش سنگی دادهاند، زیرا در دورانی که اکثر مردم سواد خواندن نداشتند، این تصاویر پیامهای مذهبی و اخلاقی را منتقل میکردند. در داخل کلیسا نیز بقایایی از نقاشیهای دیواری بیزانسی قرن دوازدهم حفظ شده که ارزش تاریخی بینظیری دارند.
کلیسای جامع دیمیتریوس مقدس
کلیسای جامع اوسپنسکی ولادیمیر؛ الگوی کرملین
قبل از اینکه مسکو به قدرت برسد، شهر ولادیمیر پایتخت روسیه بود و کلیسای جامع اوسپنسکی (Dormition Cathedral) مهمترین کلیسای کل کشور محسوب میشد. این بنای عظیم و باشکوه که بر فراز تپهای مشرف به رودخانه کلیازما قرار دارد، الگوی مستقیمی برای ساخت کلیسای همنامش در کرملین مسکو بوده است.
اهمیت این کلیسا فراتر از معماری است؛ زیرا دیوارهای داخلی آن مزین به نقاشیهای دیواری اصلی اثر آندری روبلیوف (بزرگترین نقاش شمایل تاریخ روسیه) است که در سال ۱۴۰۸ خلق شدهاند و از معدود آثار باقیمانده قطعی از او هستند. گنبدهای طلایی این کلیسا که از کیلومترها دورتر در دشتهای روسیه دیده میشوند، قرنهاست که نماد قدرت و ایمان در این سرزمین بودهاند.
کلیسای جامع اوسپنسکی ولادیمیر
کلیسای جامع صعود در ولادیمیر
کلیسای صعود (Ascension Church) اگرچه کمتر از همسایگان مشهورش شناخته شده است، اما نمونهای عالی از معماری قرن هجدهم است که جایگزین یک بنای چوبی قدیمیتر شد. این کلیسا با رنگهای روشن و معماری سبکتر نسبت به بناهای سنگین قرون وسطایی، تنوع جالبی به افق شهر ولادیمیر بخشیده است.
اهمیت تاریخی آن به دورانی برمیگردد که این مکان صومعهای فعال بود و در دوران تهاجم مغولها و جنگهای داخلی، پناهگاهی برای مردم شهر محسوب میشد. امروزه این کلیسا بازسازی شده و به عنوان یک مکان فعال مذهبی، فضایی آرام برای درک زندگی روزمره مذهبی در یکی از تاریخیترین شهرهای روسیه فراهم میکند.
کلیسای جامع صعود در ولادیمیر
کلیسای جامع بلاغت در شویا؛ فانوس دشتهای روسیه
کلیسای جامع رستاخیز (که به کلیسای جامع بلاغت نیز معروف است) در شهر کوچک شویا، یک ویژگی منحصربهفرد دارد که آن را در تمام روسیه متمایز میکند: برج ناقوس ۱۰۶ متری آن. این برج ناقوس که بلندترین برج ناقوس جداگانه (Free-standing) در جهان ارتدکس است، نمادی از جاهطلبی و ثروت بازرگانان این شهر در قرن نوزدهم بود.
معماری کلاسیک و ستونهای بلند آن تضاد جالبی با خانههای چوبی و کوتاه شهر دارد. صعود به بالای این برج (اگرچه پلههای زیادی دارد) منظرهای پانوراما و نفسگیر از دشتهای بیپایان روسیه و رودخانه تِزا را به شما هدیه میدهد که به ویژه در غروب آفتاب فراموشنشدنی است.
کلیسای جامع بلاغت
باید و نبایدهای پوشش در کلیساهای روسیه
دانستن آداب و رسوم خاص ورود به اماکن مذهبی ارتدکس برای جلوگیری از موقعیتهای ناخوشایند بسیار ضروری است. کلیساها در روسیه فقط جاذبه توریستی نیستند؛ آنها مکانهایی مقدس با قواعدی سختگیرانهاند. در کلیساهای فعال (Active Churches) مثل کازان یا صومعهها، رعایت پوشش نشانه احترام شماست. اما در کلیساهای موزه (Museum Churches) مثل سنت باسیل یا اسحاق، قوانین کمی آسانتر است.
بهتر است همیشه یک شال یا روسری سبک در کیف خود داشته باشید. در ورودی بسیاری از کلیساهای بزرگ، سبدهایی حاوی «دامنهای لنگی» و روسری برای امانت دادن به گردشگران وجود دارد. همچنین برای عکاسی در این مکانها باید بدانید که:
- عکاسی (بدون فلش و سه پایه) در موزه کلیساها کاملا آزاد است. در برخی جاها ممکن است نیاز به خرید بلیط عکاسی جداگانه داشته باشید، پس به تابلوهای ورودی دقت کنید.
- در کلیساهای فعال معمولا عکاسی در فضای داخلی، به خصوص از محراب (Iconostasis) و روحانیون، ممنوع است.
اگر تابلوی ممنوعیت ندیدید، حتما قبل از عکاسی از خادمان کلیسا اجازه بگیرید. عکاسی از مردم در حال عبادت بسیار ناپسند تلقی میشود.
بازدید از کلیساهای روسیه
