جستجو در مجله گردشگری
دستهبندی ها
تاجیکستان کجاست؟ راهنمای سفر به تاجیکستان
در این مقاله میخوانید
[ نمایش ]کسانی که به سرزمینهای فارسیزبان در فلات ایران علاقه دارند، حتما میدانند که تاجیکستان کجاست! این کشور با آثار باستانی خود، در مرکز آسیای میانی قرار گرفته و با رسومات و آیینهای باستانی، شما را به سفر در دل تاریخ هزارانسالۀ کشورمان دعوت میکند. اگر قصد سفر به تاجیکستان را دارید، اما نمیدانید چگونه اقدام کنید، این مطلب را بخوانید تا با این کشور تماشایی و نحوه سفر به آن آشنا شوید.
تاجیکستان (به انگلیسی Tajikistan) کشوری بدون دریاست که در میانه قاره آسیا قرار گرفته و کوههایی سربلند و دشتهایی فراخ دارد. این سرزمین که از اواسط قرن بیستم به نام «جمهوری تاجیکستان» خوانده شد، در غرب ایران قرار گرفته و از شرق با چین، از غرب با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان و از شمال با افغانستان همسایه است.
کشور تاجیکستان نزدیک به 2100 کیلومتر از تهران فاصله دارد؛ البته اگر قصد خرید تور تاجیکستان، آن هم به شکل هوایی را دارید، باید حدود 2.5 ساعت در آسمان بمانید تا 1568 کیلومتر مسافت هوایی را طی کنید. در نقشۀ زیر میتوانید موقعیت جغرافیایی این سرزمین و فاصله آن از کشورمان ایران را مشاهده کنید.
موقعیت جغرافیایی کشور تاجیکستان روی نقشه گوگل
شاید برایتان جالب باشد که بدانید تاجیکستان، به محل تولد هنر نویسندگی شناخته میشود. همچنین طبق شواهد تاریخی، عصر برنز نخستین بار از این نقطه از زمین آغاز شد. این کشور تحت حکومت پادشاهیهای مختلفی بوده و از هخامنشیان، ساسانیان، هپتالیان، سامانیان و مغولها، همگی روزگاری بر تاجیکستان سلطنت کردهاند. شاید به همین دلایل تاریخی است که نژادهای مختلفی در این سرزمین دیده میشود و هر نقطه از آن، سکونتگاه قومی از اقوام مختلف به شمار میرود.
جدول زیر، شما را با جمعیت و مساحت تاجیکستان و دیگر مشخصات آن آشنا میکند:
جمعیت | مساحت | اقلیم | واحد پول | دین | زبان | نوع ویزا | ساعت جهانی | پیششماره |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
10.76 میلیون نفر | 143,100 کیلومترمربع | قارهای و نیمهگرمسیری | سامانی | اسلام | فارسی تاجیکی | الکترونیکی | UTC +5 | 992+ |
جدول اطلاعات ضروری در سفر به تاجیکستان
حال که میدانید تاجیکستان کجاست، باید بگوییم که این کشور، سرزمین چندان پهناوری محسوب نمیشود؛ بنابراین کل خاک این کشور را میتوان به 4 ولایت تقسیم کرد که هر یک، چند شهر مهم را در خود جای دادهاند. در لیست زیر با نام هر ولایت و شهرهای مهم تاجیکستان در آن آشنا خواهید شد:
پایتخت کشور تاجیکستان، شهر دوشنبه (Dushanbe) است که در غرب تاجیکستان واقع شده و به مناطق کوهستانی و درههای تماشایی محدود میشود. این شهر نام خود را از بازارهای هفتگی گرفته که تا سالها، در نزدیکی دوشنبه برگزار میشد. شهر دوشنبه تاجیکستان، منطقهای تاریخی با فرهنگ ملیگرایی است که بیشترین جمعیت این کشور را در خود جای میدهد.
شهر دوشنبه در تاجیکستان
همانطور که گفتیم، جمعیت تاجیکستان به بیش از ده میلیون نفر میرسد که البته در فصول گردشگرپذیر سال، از مرز 11 میلیون نفر هم عبور میکند! ساکنین این سرزمین اغلب تاجیک هستند؛ قومی تاریخی در فلات ایران که معنی نامشان، به غیرعرب و غیرترک اشاره دارد. البته با رخدادهای مختلفی که در طول سالها در این سرزمین رخ داده، اکنون اقوام دیگری همچون ازبکها، قرقیزها، ترکمنها، اعراب، قوم تاتار و حتی مردم روس هم در میان نژادهای آن دیده میشود.
در جدول بالا هم اشاره کردیم که زبان اصلی مردم تاجیکستان، فارسی است. البته این کشور، سالها جزء جمهوری شوروی به شمار میرفته و به همین دلیل، زبان روسی هم در بعضی مناطق آن شنیده میشود. با این وجود، اغلب تاجیکها به «پارسی فرارودی» صحبت میکنند که یکی از سه گویش رسمی و معیار زبان فارسی به شمار میرود. بنابراین در سفر تاجیکستان میتوانید با زبان شیرین خود در بازارها و مراکز گردشگری صحبت کنید.
بیش از 98 درصد از مردم تاجیکستان، مسلمان هستند و مابقی، معتقدین به مسیحیت و لائیک را شامل میشوند. البته در میان ساکنین این سرزمین، میتوان افرادی با باورهای زرتشتی، بودایی و بهائیت را هم مشاهده کرد.
تمام مردم تاجیکستان، پوششی متواضعانه دارند و لباسهای باز و بدننما نمیپوشند؛ بااینحال، زنان تاجیکی با محدودیتهای بیشتری مواجهند و نمیتوانند از لباسهای تنگ، بدننما و یا پوشاک مشکیرنگ استفاده کنند. همچنین، اگرچه حجاب کامل در اماکن عمومی ممنوع است و جریمه مالی به دنبال دارد، اما زنان باید لباس بلند بپوشند و برجستگیهای بدن خود را بپوشانند. پس اگر به قصد گردشگری وارد تاجیکستان شدید، یادتان باشد که شما هم باید قوانین مربوط به پوشاک را رعایت کنید و با لباس باز و بدننما به گردش نروید.
زنان کشور تاجیکستان
رخدادهای تاریخی تاجیکستان باعث شده تا فرهنگ غالب این کشور، ترکیبی از فرهنگ فارسها، ترکها و روسها باشد که نشانههای آن در آداب و هنر، موسیقی و آیینهای سنتی تاجیکها دیده میشود. البته با توجه به اینکه میدانیم تاجیکستان کجاست، میتوانیم حدس بزنیم که همچنان مهمترین آیین سالانه این کشور، آغاز بهار و عید نوروز است.
مردم تاجیکستان جشن نوروز را با شکوهی هرچه تمامتر برگزار کرده و تمام جزئیات تاریخی این آیین را رعایت میکنند. آنها هنگام نوروز، غذاهای محلی میپزند؛ لباسهای رنگارنگ میپوشند و با رقص و موسیقی، به استقبال بهار میروند.
جشن گل لاله نیز از دیگر فستیوالهای ملی تاجیکستان است که در فصل بهار برگزار میشود. تاجیکها در این جشن، درختان میوه را تزئین میکنند و با برگزاری بازارهای محلی، فرهنگ خود را نمایش میدهند.
جشن پشت بام جهان، که با حضور موسیقیدانها و هنرمندان کشورهای مختلف برگزار میشود، و فستیوال جفت براران، که به کشاورزان تاجیکی اختصاص دارد، از دیگر جشنهای ملی این سرزمین به شمار میرود.
نوروز در تاجیکستان
همانطور که گفتیم، تاجیکستان کشوری با فرهنگ ملیگرایی است که تلاش دارد تا مردمان خود را از فرهنگهای غربی و خارجی دور کند. با این توصیف، خواندن قوانین عجیبوغریب این کشور چندان هم دور از واقعیت نیست:
باتوجه به اینکه میدانیم تاجیکستان کجاست، میتوانیم آبوهوای آن را هم حدس بزنیم. این کشور کوهستانی، در زمستانها آبوهوایی بهشدت سرد و یخبندان دارد که فقط برای گردشگران علاقمند به اسکی و ورزشهای زمستانی مناسب است. تابستانهای تاجیکستان نیز بسیار گرم بوده و فقط در ارتفاعات آن میتوان دمایی مطبوع را احساس کرد. بنابراین اگر کوهنورد هستید، میتوانید تابستان را برای سفر به تاجیکستان انتخاب کنید.
در مقابل، بهار و پاییز بهترین زمان سفر به تاجیکستان محسوب میشوند. هوای این کشور در بهار، با بارشهای پراکنده همراه بوده و بسیار ملایم و مطبوع است؛ بهطوریکه دمای هوا از 25 درجه بالاتر نمیرود. متوسط دمای تاجیکستان در پاییز نیز 20 درجه سانتیگراد بوده و باران کمتری میبارد. با این توصیفات، اگر دوست دارید عید نوروز را در کشوری با فرهنگ اصیل پارسی باشید، بهار را برای خرید این تور انتخاب کنید؛ اما اگر به باران علاقه ندارید و هوای خشک را بیشتر میپسندید، فصل پاییز زمان مناسبتری برای سفرتان خواهد بود.
تاجیکستان کشوری عجیب با طبیعتی فوقالعاده زیباست. در این سرزمین میتوانید کوهستان، رودخانه، دریاچه، یخچالهای طبیعی و درههای سرسبز را یکجا ببینید. کوهستان پامیر که به بام دنیا معروفند، دریاچه اسکندرکول که آب فیروزهایرنگ و آبشار اسکند آن معروف است، دریاچه هفترنگ هفتکول نزدیک در دره شینگ، یخچالهای طبیعی فدچنکو در رشتهکوه پامیر، دره واخان در جنوب شرق تاجیکستان و پارک ملی این کشور با تنوع زیستی بالا و طبیعت بکر و دستنخوردهاش، فقط برخی از مناظر زیبای این کشور را تشکیل میدهند. اگر میخواهید مناظر طبیعی بهترین شهر تاجیکستان را در بهترین زمان سال ببینید، توصیه میکنیم در اواسط بهار یا اوایل پاییز، در شهر خجند باشید.
طبیعت تاجیکستان
کشور تاجیکستان جاهای دیدنی زیادی دارد که شما را با طبیعت و تاریخ این سرزمین آشنا میکنند؛ با این حال، باتوجهبه محدودیت زمان سفر نمیتوان از همه آنها بازدید کرد. به همین دلیل در لیست زیر، به برخی از معروفترین جاذبههای توریستی این کشور اشاره کردهایم که میتوانید در سفری چندروزه، از آنها دیدن کنید:
ارگ سغد: مجموعهای تاریخی واقع در ولایت سغد که نمادی از تمدن قدیمی منطقه است.
موزه ملی تاجیکستان: شامل آثار فرهنگی، تاریخی و هنری از دوران باستان تا معاصر.
قلعه هودجند: یکی از قلعههای تاریخی و مهم شمال تاجیکستان با معماری سنتی.
مسجد جامع دوشنبه: یکی از بناهای مهم پایتخت تاجیکستان با معماری اسلامی زیبا.
پارک ملت دوشنبه: فضای سبز وسیع و محبوب در قلب پایتخت.
برج تلویزیون دوشنبه: سازهای مدرن و بلند که چشمانداز گستردهای از شهر ارائه میدهد.
بازار مرکزی دوشنبه: بازاری محلی برای خرید محصولات محلی و صنایع دستی است.
کاخ ریاست جمهوری دوشنبه: نماد قدرت سیاسی در پایتخت تاجیکستان.
دروازه تاریخی شهر خجند: نماد تاریخی و ورودی اصلی شهر خجند با معماری سنتی.
کوههای پامیر: رشتهکوهی که به «بام دنیا» شهرت دارد و برای کوهنوردی، عالی است.
دریاچه اسکندرکول: در شمال غرب تاجیکستان که به اسکندر مقدونی نسبت داده میشود.
یخچال فدچنکو: طولانیترین یخچال طبیعی غیرقطبی در جهان.
پارک ملی پامیر: منطقهای حفاظتشده با تنوع زیستی فراوان و مناظر طبیعی چشمنواز.
دره واخان: درهای تاریخی در مرز تاجیکستان و افغانستان با قلعههای باستانی.
موزه ملی تاجیکستان
با اینکه تاجیکستان کشوری با فرهنگ و پیشینه ایرانی است، بااینحال، ایرانیان برای سفر به این کشور به ویزا نیاز دارند! خوشبختانه این ویزا به صورت آنلاین صادر شده و به مراجعه حضوری به سفارت، نیاز ندارد. شما میتوانید با مراجعه به سایت سفارت تاجیکستان و با تکمیل فرم مشخصات فردی خود، ظرف چند روز ویزای الکترونیکی (eVisa) خود را دریافت کنید.
قیمت ویزای تاجیکستان برای ایرانیان حدود 3 دلار آمریکا بوده و برای صدور آن، به مدارک زیر نیاز است:
پاسپورت با حداقل 6 ماه اعتبار و حداقل 1 صفحه خالی؛
1 قطعه عکس پرسنلی اسکنشده؛
بلیط پرواز رفت و برگشت؛
بیمه مسافرتی؛
تمکن مالی برای گذراندن روزهای سفر در کشور مقصد (روزی 70 دلار)
ویزای تاجیکستان از نوع ویزاهای آسان بوده و برای دریافت آن معمولا با مشکلی مواجه نخواهید شد؛ با این حال، آژانس گردشگری الفبا میتواند امور اداری شما را تسهیل کرده و بدون تمکن مالی چندان بالا، ویزا را سریعتر دریافت کند.
با توجه به اینکه میدانیم پایتخت تاجیکستان کجاست، میتوانیم حدس بزنیم که اصلیترین فرودگاه این کشور هم فرودگاه دوشنبه است. اگر با تور هوایی تاجیکستان همراه شدید، از فرودگاه امامخمینی تهران به مقصد فرودگاه بینالمللی دوشنبه پرواز خواهید کرد. با این حال، این سرزمین چند فرودگاه مهم دیگر هم دارد که در ادامه با نام آنها آشنا خواهید شد:
فرودگاه بین المللی دوشنبه
با اینکه تاجیکستان کشوری کوچک و تاریخی است، اما در گوشهگوشههایش میتوان تفریحاتی مهیج یا آرامشبخش پیدا کرد که حسابی خستگی را از تنتان به در میکند. در صورتی که بیش از گشتوگذار به تفریحات سفر علاقمندید، حتما در برنامه سفر به تاجیکستان از لیست زیر کمک بگیرید:
کوهنوردی در کوههای پامیر و طبیعتگردی
جیپسواری در بزرگراه پامیر و تماشای مناظر طبیعی اطراف
قایق و کایاک سواری در دریاچه اسکندرکول
ماهیگیری در رودخانههای کوهستانی
تفریح خانوادگی در پارک آبی دلفین در شهر دوشنبه
سرسرههای آبی و چالههای فضایی در پارک آبی آبشاران در دوشنبه
اتاقهای بازی و امکانات بازی مختلف در کاخ نوروز
تفریحات خانوادگی در مرکز تفریحی کازمولند
تماشای فیلمهای روز دنیا در سینماهای مدرن و مجهز
هیچ سفری بدون خرید سوغات کامل نمیشود؛ حالا چه برای خودتان باشد و چه برای عزیزانتان! برای خرید سوغات هم میتوانید از چندین مرکز خرید و بازار تاجیکستان کمک بگیرید که در ادامه معرفی میشوند:
مرکز خرید دوشنبه (Dushanbe Mall)
مرکز خرید خانوادگی سییومه (Siyoma Mall) در شهر دوشنبه
مرکز غذاهای محلی و فروشگاههای سنتی سادبرگ (Sadbarg Trade Center) در دوشنبه
بازار سنتی مهرگان (Mehrgon Market) دوشنبه
بازار نانهای سنتی، میوههای تازه و لبنیات محلی شاهمنصور (Shah Mansur Bazaar) در شهر دوشنبه
بازار محلی پنجکنت (Panjakent Bazaar) با عرضه محصولات سنتی مثل نان، لبنیات و سبزیجات محلی
بازار محلی خجند (Khujand Bazaar) با سوغات و صنایع دستی سنتی در شهر خجند
دوشنبه مال
اگر نمیدانید در مراکز خرید تاجیکستان چه بخرید، محصولات زیر را در نظر داشته باشید که بازتابی از فرهنگ غنی و سنتهای تاریخی این کشور هستند:
گلیم و قالیهای دستباف خجند و دوشنبه
تابلوهای پارچهای دستدوز
پارچههای چاپ سنتی برای دوخت لباس و رومیزی
کلاهی مردانه با گلدوزیهای سنتی به نام تُپی
لباسهای محلی و ابریشمی زنانه
ظروف سفالی و سرامیکی دستساز اطراف پنجکنت
زیورآلات سنتی نقره با طرحهای محلی و سنگهای نیمهقیمتی
چاقوهای دستساز منطقه بدخش
عسل کوهستانی تاجیکستان
کشمش، زردآلو، توت و آلوی خشک
ادویهجات محلی
قیماق (خامه سنتی)، ماست محلی و لبنیات روستایی
بوگیرهای سنتی با ترکیب گلها و گیاهان خشک
چای سبز و گیاهی کوهی
در این بخش میخواهیم برآوردی از متوسط هزینههای سفر یکهفتهای به تاجیکستان را برایتان شرح دهیم. البته توجه داشته باشید که واحد پول تاجیکستان، سامانی (TJS) است؛ اما به دلیل تاثیر نرخ دلار بر هزینههای سفر، جدول زیر را بر اساس دلار تشکیل دادهایم:
نوع هزینه | مبلغ (دلار آمریکا) | توضیحات |
---|---|---|
پرواز رفت و برگشت | 500 تا 700 | وابسته به زمان سفر و نوع ایرلاین |
ویزای توریستی | 30 تا 50 | پرداخت با درگاه شتاب در سایت سفارت تاجیکستان |
اقامت | 140 تا 350 | به ازای 7 شب اقامت در هتل سه ستاره |
خورد و خوراک | 100 تا 250 | شامل سه وعده غذایی، نوشیدنی و میانوعدهها در 7 روز |
رفت و آمد | 25 تا 75 | با استفاده از سرویس حملونقل عمومی |
بازدید از جاذبههای گردشگری | 10 تا 25 | بلیط ورودی موزه، پارک و سایر جاذبههای غیررایگان |
سیمکارت و اینترنت | 5 تا 10 | سیمکارت محلی و بستههای اینترنتی 7 روزه |
بیمه مسافرتی | 10 تا 50 | با پوشش حوادث و هزینههای درمانی |
خرید سوغات | 20 تا 50 | صنایع دستی، لباس محلی و... |
با توجه به هزینههای آوردهشده در جدول بالا، برای یک هفته سفر به تاجیکستان به 800 تا 1600 دلار آمریکا نیاز خواهید داشت. اگرچه تمامی هزینههای گفتهشده، تقریبی هستند و بر اساس فصل سفر و نرخ ارز تغییر میکنند، اما شما میتوانید با رزرو اقامتگاههای ارزان، استفاده از سیستم حملونقل دولتی و خوردن غذا در رستورانهای محلی، سفر اقتصادیتری داشته باشید.
اینکه میدانیم تاجیکستان کجاست، به ما کمک میکند تا حدس بزنیم قوت غالب مردم این کشور چیست! تاجیکها هم مانند ما ایرانیان، بیشتر از برنج و چای استفاده میکنند و به خوردن انواع کباب میل دارند. با این حال، بهتر است با غذاهای محلی تاجیکستان آشنا باشید تا هنگام ورود به رستوران، بدانید چه چیزی سفارش بدهید:
آش پلو (نوعی پلو تاجیکی)
قروت (کشک خشک با نان)
شُربُه
منتو
سَمبوسه تاجیکی
شوربا
لاگان
چُکَن
کاباب (یا همان کباب)
گانجِهبار
آچچیق چُچورا
نان فتیر
نان تندور
غذاهای تاجیکستان
خوردن غذاهای محلی در رستورانهای خوب تاجیکستان لذت دیگری دارد. در سفر به این کشور تماشایی، سر زدن به رستورانهای زیر را از یاد نبرید:
چایخانه روخات (Chaykhona Rokhat) با معماری سنتی و غذاهای محلی در دوشنبه
رستوران سیمسیم (Sim-Sim Restaurant) با فضایی مدرن و منویی متنوع در دوشنبه
رستوران برزیلی لاتینا (Latina) در پایتخت تاجیکستان
رستوران سالسا (Salsa Restaurant) با منوی ایتالیایی و مکزیکی در شهر دوشنبه
رستوران سنتی بوهورا (Buhora) با فضایی دلنشین در دل پایتخت
رستوران سنتی ارزنده (Arzanda Restaurant) در شهر خجند
رستوران زیتون (Zaytun) با محیطی آرام و منویی سنتی در خجند
کافه رستوران شرق (Cafe Sharq) با سمبوسههای خوشمزه و نوشیدنیهای محلی
رستوران خانوادگی عرفان (Irfon Restaurant) در شهر خجند
رستوران عماریون (Umariyon) و فضای دلنشین آن در شهر پنجکنت
رستوران ۵۵۰۰ سراز (5500 Sarazm) با غذاهایی از آسیای مرکزی در پنجکنت
شهر دوشنبه، مرکز بهترین هتل های لوکس و پنج ستاره تاجیکستان است؛ با این حال، هتلهای خوبی در شهرهای خجند و پنجکنت هم پیدا میشود. برخی از بهترین هتل های تاجیکستان در این سه شهر توریستی عبارتند از:
هتل 5 ستاره هیلتون دوشنبه (Hilton Dushanbe)
هتل 5 ستاره هایت ریجنسی در دوشنبه (Hyatt Regency Dushanbe)
هتل 5 ستاره سرنا (Dushanbe Serena Hotel) در شهر دوشنبه
هتل 5 ستاره تاجیکستان (Hotel Tajikistan) در شهر دوشنبه
هتل 5 ستاره کوخی اطلس (Kokhi Atlas Hotel) در دل پایتخت تاجیکستان
هتل 5 ستاره پارلمان پالاس (Parliament Palace Hotel) در مرکز شهر خجند
هتل 4 ستاره سغدیون (Sugdiyon Hotel) در شهر خجند
هتل 4 ستاره خجند استار (Hotel Khujand Star) در نزدیکی رودخانه سیردریا
هتل 3 ستاره پنجکنت پلازا (Panjakent Plaza Hotel) در شهر پنجکنت
هتل 3 ستاره عماریون (Umariyon Hotel) با امکانات مناسب در پنجکنت
هتل هیلتون دوشنبه
با اینکه تاجیکستان کشوری در حال توسعه محسوب میشود و روزبهروز بیشتر پیشرفت میکند، اما سیستم حملونقل عمومی آن همچنان سنتی است و نسبت به کشورهای توسعهیافته، محدودیت بیشتری دارد. بنابراین هنگام سفر به این کشور، امکان استفاده از مترو را ندارید و باید از وسایل حملونقل زیر استفاده کنید:
نوع سرویس | نام سرویس | توضیحات |
---|---|---|
درون شهری | اتوبوس | سرویس حملونقل دولتی؛ با مسیر ثابت اما بدون زمانبندی مشخص |
درون شهری | تریبلوس | اتوبوسهای برقی؛ با چند خط محدود؛ هزینه و سرعت پایین |
درون شهری | تاکسی | رایجترین وسیله حملونقل با نرخ کرایه بسیار مناسب |
درون شهری | تاکسی اینترنتی | مناسب مسیرهای طولانی با امنیت بالا؛ مانند Yandex Go و Maxim |
درون شهری | مارشروتکا | مینیبوسهای تاجیکستان با هزینه پایین و سرعت بالا، اما شلوغ |
بین شهری | تاکسی اشتراکی | خودرو شخصی با چند مسافر؛ مناسب سفر بین شهرهای دوشنبه، خجند، کولاب و پنجکنت |
بین شهری | قطار | سیستم ریلی قدیمی و کند با کاربرد محدود |
بین شهری | اتوبوس و مینیبوس | حرکت از پایانههای اصلی؛ بدون امکانات و با زمانبندی نامشخص |
بین شهری | پرواز داخلی | فقط برای سفر بین شهرهای دوشنبه، خجند، کولاب و خورُغ |
بین شهری | خودرو شخصی | امکان اجاره خودرو به صورت محدود و با راننده از شرکتهای Tajik Car Rent یا Drive Tajikistan |
جدول سیستم حمل و نقل در تاجیکستان
در این مطلب تلاش کردیم به شما بگوییم تاجیکستان کجاست و چرا سفر به آن اهمیت دارد. شما میتوانید برای تجربه سفری بهتر و بهیادماندنیتر، با تورهای الفبای سفر همراه شوید. اما اگر تصمیم دارید خودتان از این کشور تاریخی دیدن کنید، حتما برایمان از برنامه سفر خود بنویسید.
سوالات متداول