غذاهای معروف ارمنستان؛ ۳۵ غذای سنتی که باید امتحان کنید

ارمنستان فقط سرزمین کلیساهای باستانی و کوه‌های سرسبز نیست، اینجا بهشت کباب‌ها، ادویه‌های کوهستانی و نان‌های داغ تنوری است. وقتی صحبت از غذاهای معروف ارمنستان می‌شود، با آشپزخانه‌ای روبرو هستیم که ریشه در تاریخی ۳هزارساله دارد و هنوز هم بر پایه مواد اولیه ارگانیک و طبیعی می‌چرخد. فرهنگ غذایی ارمنی، ترکیبی هنرمندانه از طعم‌های مدیترانه‌ای، قفقازی و خاورمیانه‌ای است که هر مسافری را شیفته خود می‌کند. در این راهنما قصد داریم شما را به یک شکم‌گردی در ایروان و سایر شهرهای ارمنستان ببریم. اگر مسافر تور ارمنستان هستید، این لیست غذاها برای کشف طعم‌های اصیل خواهد بود. 

غذاهای ارمنستان

پادشاهان سفره؛ غذاهای اصلی و مجلسی ارمنستان

در فرهنگ ارمنی، وعده ناهار و شام یک آیین مقدس است، نه صرفا زمانی برای سیر شدن. غذاهای اصلی معمولا ترکیبی از گوشت‌های باکیفیت (بره، گاو) و سبزیجات معطرند. اگر می‌پرسید «ناهار در ارمنستان چی بخوریم» این غذاها فرمانروایان بی‌رقیب سفره‌های ارمنی هستند.

خورواتس (Khorovats)

خورواتس در زبان ارمنی یعنی کباب، اما فکر نکنید با یک تکه گوشت معمولی روی آتش طرف هستید. خورواتس نماد جشن و دورهمی‌های ارمنی است و پختن آن تخصصی مردانه محسوب می‌شود. تکه‌های گوشت (دنده خوک، بره یا گاو) را در ترکیبی جادویی از پیاز، ریحان بنفش و ادویه‌های مخصوص می‌خوابانند و روی سیخ‌های بلندی به نام «شامپورز» کباب می‌کنند.

• برای تست غذا: خیابان پروشیان در ایروان به خیابان کباب‌ها معروف است

خورواتس

دلمه (Dolma / Tolma)

دلمه یا تولما، هنر پیچیدن طعم‌هاست. هرچند کشورهای زیادی مدعی دلمه هستند، اما نسخه ارمنی با سبزیجات کوهی معطر و سس مخصوص «ماتسون» (ماست چکیده و سیر) امضای خودش را دارد. در ارمنستان دو نوع دلمه رایج است: 

• دلمه برگ مو که در تابستان پادشاهی می‌کند 
• دلمه کلم یا سبزیجات که مخصوص روزهای سرد است

دلمه

هریسا (Harissa)

هریسا فقط غذا نیست؛ نماد مقاومت ملی ارمنستان است. خوراکی شبیه به حلیم ایرانی اما با بافتی مخملی‌تر و یکدست‌تر که حاصل پخت طولانی‌مدت گندم پوست‌کنده (کورکوت) و گوشت مرغ یا بره است. این غذای مقوی که طعم کره‌ای آن هوش از سرتان می‌برد، در روزهای سخت تاریخ همدم مردم این دیار بوده است.

هریسا

قاپاما (Ghapama)

ارمنی‌ها آنقدر عاشق این غذا هستند که برایش ترانه ساخته‌اند؛ «هی جان قاپاما!». تصور کنید داخل یک کدو تنبل را خالی کرده و با معجونی از برنج نیم‌پز، میوه‌های خشک (کشمش، زردآلو، آلو)، بادام، گردو و عسل پر کنند. قاپاما که در تنور پخته می‌شود، پای ثابت سفره‌های سال نو و کریسمس و نماد برکت زندگی است.

قاپاما

خاشلاما (Khashlama)

خاشلاما خوراکی سنتی میان خوراک و سوپ غلیظ محسوب می‌شود که از لایه‌لایه چیدن گوشت بره تازه، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای و پیاز شکل می‌گیرد. راز خوشمزگی خاشلاما در این نکته نهفته که معمولا هیچ آبی به آن نمی‌افزایند (یا مقدار ناچیزی شراب سفید یا آبجو) و غذا ساعت‌ها در آبِ خودِ گوشت و سبزیجات می‌پزد. نتیجه کار، گوشتی است که در دهان آب می‌شود.

خاشلاما

ایشخان (Ishkhan)

ایشخان یا ماهی قزل‌آلای سوان، ماهی بومی و اندمیک دریاچه سوان به شمار می‌رود که به دلیل طعم لطیف و گوشت صورتی‌رنگش شهرتی جهانی دارد. در سفر به ارمنستان، چشیدن ایشخان در رستوران‌های ساحلی دریاچه سوان یک تجربه ضروری است. این ماهی را معمولا به دو روش کباب‌‌شده روی زغال یا بخارپز شده با سبزی ترخون سرو می‌کنند که طعمی بی‌نظیر به آن می‌بخشد.

ایشخان

کباب لولا (Lule Kebab)

کباب لولا نوعی کباب حاصل از گوشت چرخ‌کرده (معمولا مخلوط گاو و گوسفند) است که شباهت زیادی به کباب کوبیده ایرانی دارد اما ادویه‌جاتش تفاوت می‌کند. در تهیه لولا کباب از زیره، گشنیز و فلفل سیاه فراوان بهره می‌برند و گوشت باید بسیار خوب ورز بخورد تا روی سیخ نریزد. این کباب را اغلب لای نان لواش نازک می‌پیچند و با حلقه‌های پیاز و جعفری میل می‌کنند.

کباب لولا

تیسژیک (Tzhvzhik)

تیسژیک خوراکی ساده، ارزان اما بسیار لذیذ به حساب می‌آید که از دل و جگر گاو یا گوسفند درست می‌شود. جگرها را با پیاز فراوان تفت می‌دهند و سپس با رب گوجه‌فرنگی و ادویه‌های مخصوص می‌پزند تا سسی غلیظ پیدا کند. این غذا در بین محلی‌ها طرفداران زیادی دارد و معمولا با نان تازه می‌چسبد. اگر هوادار جگر هستید، طعم تیسژیک شما را غافلگیر خواهد کرد.

تیسژیک

بزباش (Bozbash)

بزباش نام نوعی سوپ گوشت یا آبگوشت غلیظ است که در منطقه قفقاز و ارمنستان رواج دارد. نسخه ارمنی بزباش حاوی تکه‌های بزرگ گوشت بره (معمولا با استخوان)، نخود، سیب‌زمینی و گاهی گوجه‌فرنگی یا میوه‌های ترش است. تفاوتش با آبگوشت ایرانی در اینجاست که بزباش معمولا کوبیده نمی‌شود و به صورت سوپ پرملات سرو می‌شود.

سوپ بزباش

خوراک بادمجان (Eggplant Stew)

ارمنی‌ها عاشق بادمجان هستند و خوراک بادمجان در این کشور تنوع بی‌پایانی دارد. یکی از معروف‌ترین انواعش، خورشتی است که با بادمجان‌های کبابی یا سرخ‌شده، گوشت چرخ‌کرده، گوجه‌فرنگی و سیر فراوان طبخ می‌شود. این غذا که گاهی به صورت لایه‌لایه (موساکا مانند) و گاهی به صورت خورشت روی میز می‌آید، گزینه‌ای عالی برای کسانی است که طعم‌های گیاهی قوی را می‌پسندند.

خوراک بادمجان

غذاهای سوپی ارمنستان؛ دوای سرماخوردگی

سوپ‌ها در رژیم غذایی ارمنی جایگاه ویژه‌ای دارند؛ نه فقط به عنوان پیش‌غذا، بلکه گاهی در نقش یک وعده کامل یا حتی داروی شفابخش ظاهر می‌شوند.

خاش (Khash)

خاش همان کله‌پاچه معروف خودمان است، اما در ارمنستان خوردن آن آیینی جدی محسوب می‌شود. بساط خاش منحصرا در فصل‌های سرد سال و صبح‌های خیلی زود برپا می‌شود. ارمنی‌ها باور دارند خاش را باید با دوستان خوب، ودکای زیاد، سیر فراوان و نان لواش خشک‌شده خورد. در رستوران‌های سنتی، خاش را بدون نمک می‌آورند و مهمان خودش باید نمک و سیر را به میزان دلخواه اضافه کند.

خاش

اسپاس (Spas)

اسپاس محبوب‌ترین و رایج‌ترین سوپ در ارمنستان به شمار می‌آید که از ترکیب ماست (ماتسون)، گندم پوست‌کنده و تخم‌مرغ درست می‌شود. این سوپ خامه‌ای و سفیدرنگ را با گشنیز یا نعناع تزیین می‌کنند و نکته جالبش اینجاست که هم می‌توان آن را داغ (در زمستان) و هم سرد (در تابستان) میل کرد. طعم ملایم و کمی ترش اسپاس آن را به یک پیش‌غذای عالی بدل کرده است.

اسپاس

بورشت (Borscht)

بورشت اگرچه اصالتی اوکراینی/روسی دارد، اما سال‌هاست که جزوی جدایی‌ناپذیر از سفره‌های ارمنی شده است. این سوپ خوش‌رنگ از چغندر قرمز، کلم، سیب‌زمینی، هویج و گوشت گاو پخته می‌شود. بورشت ارمنی طعمی متعادل بین ترشی و شیرینی دارد و معمولا با یک قاشق خامه ترش روی آن سرو می‌شود که زیبایی بصری فوق‌العاده‌ای به آن می‌بخشد.

بورشت

چولومبور آپور (Chulumbur Apur)

چولومبور آپور یک سوپ سنتی و کمتر شناخته‌شده برای توریست‌هاست که بافتی نرم و طعمی متفاوت دارد. این سوپ از برنج تفت داده شده در کره و پیاز داغ به عمل می‌آید که در نهایت با مخلوطی از شیر و تخم‌مرغ قوام می‌گیرد. این غذا بسیار مقوی است و معمولا برای تقویت بیماران یا کودکان بار گذاشته می‌شود.

چولومبور آپور

آنوشاپور (Anushapur)

آنوشاپور که نامش به معنی سوپ شیرین است، بیشتر به یک دسر روان شباهت دارد تا سوپ. این غذا ترکیبی از زردآلو خشک (میوه ملی ارمنستان)، آلو، کشمش و سایر میوه‌های خشک را در خود دارد که پخته شده و لعاب می‌دهند. آنوشاپور به طور سنتی در شب سال نو و کریسمس ارمنی سرو می‌شود و نماد شیرین‌کامی در سال جدید است.

آنوشاپور

آشور (Ashure)

آشور نوعی پودینگ غلات یا سوپ غلیظ حبوبات است که شباهت زیادی به آش دندونی یا حلیم گندم دارد. این غذا را معمولا از گندم کامل، حبوبات و گاهی میوه‌های خشک می‌پزند و جنبه آیینی و نذری دارد. آشور بافتی ژلاتینی و طعمی ملایم پیدا می‌کند که اغلب با دارچین و گردو تزئینش می‌کنند.

آشوره

نان‌ ها و غذاهای خمیری؛ قلب آشپزی ارمنی

نان در فرهنگ ارمنی تقدس دارد. هیچ سفره‌ای بدون نان رنگ نمی‌گیرد و تنوع نان‌ها و غذاهای خمیری در این کشور شگفت‌زده‌تان می‌کند.

لواش ارمنی (Lavash)

لواش ارمنی نانی بسیار نازک، ترد و بیضی‌شکل است که در تنورهای زیرزمینی (تونیر) می‌پزد و نامش در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است. لواش تازه انعطاف‌پذیر است، اما به سرعت خشک می‌شود و می‌توان آن را برای ماه‌ها نگهداری کرد (با پاشیدن آب دوباره نرم می‌شود). تقریبا تمام غذاهای ارمنی، از کباب تا پنیر صبحانه، با لواش همراه می‌شوند.

لاهماجون (Lahmajoon)

لاهماجون که به پیتزای ارمنی هم شهرت دارد، نان گرد و بسیار نازکی است که رویش لایه‌ای نازک از گوشت چرخ‌کرده، جعفری، گوجه‌فرنگی، پیاز و ادویه پخش کرده و در تنور می‌پزند. لاهماجون باید ترد باشد و معمولا با فشردن لیموی تازه روی آن و پیچیدن سبزی خوردن در داخلش میل می‌شود. این میان‌وعده‌ای عالی و ارزان در خیابان‌گردی‌های ایروان به حساب می‌آید.

لاهماجون

ژینگیالوهاتس (Zhingyalov Hats)

ژینگیالوهاتس نانی مسطح و فوق‌العاده خوشمزه است که اصالت آن به منطقه قره‌باغ برمی‌گردد. خمیر این نان را با مخلوطی از ۱۰ تا ۲۰ نوع سبزی کوهی تازه و معطر پر کرده و سپس روی ساج می‌پزند. این غذا کاملا گیاهی (Vegan) است و طعم سبزی‌های تازه در آن هوش از سرتان می‌برد. خوردن ژینگیالوهاتس داغ در بازار ایروان تجربه‌ای فراموش‌نشدنی خواهد بود.

ژینگیالوهاتس

مانته (Mante)

مانته یا مانتی کوفته‌های خمیری بسیار کوچکی هستند که با گوشت چرخ‌کرده پر شده‌اند. برخلاف مانتی ترکی که آبپز می‌شود، مانتی ارمنی در فر برشته می‌شود تا ترد شود. سپس رویش آب گوشت ریخته و با سس ماست و سیر و سماق فراوان سرو می‌کنند. صدای خش‌خش تردی نان در کنار نرمی گوشت، تضاد لذت‌بخشی را رقم می‌زند.

مانته

بورک پنیری (Cheese Borek)

بورک پنیری پیش‌غذایی محبوب است که از لایه‌های نازک خمیر یوفکا یا فیلو درست می‌شود. این خمیرها را با پنیرهای شور محلی ارمنستان (شبیه پنیر لیقوان یا فتا) و جعفری پر کرده و در فر می‌گذارند تا طلایی و ترد شوند. بورک پنیری داغ، بهترین همراه برای چای عصرانه یا صبحانه خواهد بود.

بورک پنیری

غذاهای معروف پلویی در ارمنستان 

اگرچه نان قوت غالب است، اما پلوها نیز جایگاه خود را حفظ کرده‌اند، به‌ویژه در کنار غذاهای گوشتی.

پیلاف ارمنی (Armenian Rice Pilaf)

پیلاف ارمنی برنجی است که با روشی خاص طبخ می‌شود تا دانه‌های آن جدا و براق بمانند. در این روش، ابتدا رشته‌فرنگی ضخیم را در کره فراوان تفت می‌دهند تا قهوه‌ای شود، سپس برنج و آب مرغ به آن می‌افزایند. عطر کره و طعم آب مرغ، این پلو را بسیار لذیذتر از برنج‌های معمولی می‌سازد.

پیلاف ارمنی

پلو با بال مرغ (Armenian Chicken Pilaf)

پلو با بال مرغ نوعی غذای مجلسی و زیبا به شمار می‌آید که شباهت کمی به ته‌چین دارد. در این غذا، کف قابلمه را با بال‌های مرغ مزه‌دار شده می‌پوشانند و برنج رویش دم می‌کشد. هنگام برگرداندن غذا، بال‌های برشته و طلایی‌رنگ مثل کیک روی برنج قرار می‌گیرند و ظاهری اشتهاآور خلق می‌کنند.

پلو با باغ مرغ

پیش‌غذاهای معروف و سالادهای ارمنستان 

میز ارمنی بدون پیش‌غذاهای رنگارنگ رنگی ندارد. این بشقاب‌های کوچک که مزه نام دارند، اشتهای شما را برای غذای اصلی باز می‌کنند.

باستورما (Basturma)

باستورما گوشت گاو نمک‌سود شده و خشک شده در هوای آزاد است که دورش لایه‌ای ضخیم و بسیار معطر از ادویه‌ای به نام چمن (شنبلیله، سیر، پاپریکا و زیره) گرفته است. باستورما بافتی شبیه به ژامبون دارد اما بسیار غلیظ‌تر و پرادویه‌تر است. برش‌های نازک باستورما یکی از گران‌ترین و لوکس‌ترین پیش‌غذاهای ارمنی به شمار می‌آید.

باستورما

ایکرا (Ikra)

ایکرا یا دیپ بادمجان، پیش‌غذایی گیاهی و لذیذ به حساب می‌آید که از ترکیب بادمجان کبابی، فلفل دلمه‌ای، پیاز و گوجه‌فرنگی سرخ‌شده درست می‌شود. طعم دودی بادمجان در ایگرا کاملا خودنمایی می‌کند. این غذا معمولا سرد و به عنوان مزه در کنار نان لواش روی میز می‌آید و شباهت زیادی به میرزاقاسمی (بدون تخم‌مرغ) دارد.

ایکرا

کوفته خام (Chikofte)

کوفته خام غذایی مخصوص مناسبت‌هاست که فقط با گوشت گوساله بسیار تازه، بدون چربی و باکیفیت آماده می‌شود. گوشت خام را با بلغور ریز، رب گوجه و ادویه‌های فراوان آنقدر ورز می‌دهند تا پخته شود (بدون حرارت). این غذا با پیازچه، جعفری و لیمو سرو می‌شود و طعمی جسورانه دارد که هر کسی جرات امتحانش را ندارد.

کوفته خام

تبوله یا ایچ (Eech)

ایچ یا تبوله ارمنی، سالادی بر پایه بلغور ریز است که با رب گوجه‌فرنگی فراوان رنگی قرمز و اشتهاآور به خود می‌گیرد. تفاوت ایچ با تبوله لبنانی در اینجاست که در ایچ مقدار بلغور بسیار بیشتر از سبزیجات است و بافت منسجم‌تری دارد. ایچ هم به صورت گرم و هم سرد قابل سرو است.

تبوله

سالاد باغچه (Armenian Garden Salad)

سالاد باغچه ساده‌ترین و در عین حال تازه‌ترین سالادی است که می‌توانید تصور کنید. خیارهای ترد، گوجه‌فرنگی‌های آبدار ارمنی، پیاز و فلفل سبز خرد شده را با ریحان بنفش و گشنیز ترکیب می‌کنند. سس این سالاد فقط روغن آفتابگردان اصل و سرکه یا آبلیمو است که طعم واقعی سبزیجات را حفظ می‌کند.

سالاد باغچه

شیرینی‌ و دسرهای ارمنی و پایان شیرین سفر مزه ها

و اما بخش شیرین ماجرا! شیرینی‌فروشی‌های ارمنستان با عطر کره و دارچین شما را مست می‌کنند. اگر به فکر خرید سوغات ارمنستان هستید، این بخش را با دقت بخوانید.

گاتا (Gata)

گاتا معروف‌ترین شیرینی ارمنستان شناخته می‌شود؛ نانی شیرین و لایه‌لایه که مغزش را با ترکیبی به نام خوریز (آرد، کره و شکر تفت داده شده) پر می‌کنند. گاتا در هر منطقه و روستایی به شکل متفاوتی طبخ می‌شود؛ گرد، لوزی یا رولت. بهترین گاتا را می‌توانید در روستای گارنی یا گغارد بیابید.

گاتا

باقلوا (Baklava)

باقلوای ارمنی تفاوت‌های ظریفی با نسخه ترکی یا عربی دارد. این باقلوا معمولا کم‌شهدتر است، بسیار پر گردو و عطر دارچین و میخک در آن حس می‌شود. لایه‌های خمیر نازک و ترد که با کره فراوان پخته شده‌اند، طعم بهشتی می‌دهند.

باقلوا

چورچخلا (Churchkhela)

چورچخلا که ظاهری شبیه به شمع یا سوسیس دارد، در واقع گردوهای به نخ کشیده شده‌ای هستند که چندین بار در آب‌انگور غلیظ شده (دوشاب) و آرد فرو رفته و خشک شده‌اند. این خوراکی انرژی‌زا و سالم، بهترین سوغاتی محسوب می‌شود که می‌توانید از بازارهای محلی بخرید.

چوچخلا

سوجوک شیرین

سوجوک شیرین نام دیگر چورچخلا در ارمنستان به شمار می‌آید. دقت کنید که آن را با سوجوک گوشتی اشتباه نگیرید! این شیرینی بافتی نرم و لاستیکی داشته و طعم شیره انگور و گردوی تازه در آن حس می‌شود.

سوجوک (Sujuk) ادویه دار

سوجوک (نسخه گوشتی) نوعی سوسیس خشک، تیره و بسیار تند است که فرآیند تخمیر را طی کرده است. اگرچه این غذا جزو شیرینی‌ها نیست، اما چون نامش شبیه مورد بالاست در اینجا ذکر کردیم تا تفاوتشان را بدانید. سوجوک گوشتی معمولا با تخم‌مرغ سرخ شده و صبحانه‌ای شاهانه می‌سازد.

سوجوک

نازوک (Nazook)

نازوک شیرینی رولت‌مانندی محسوب می‌شود که از همان مواد میانی گاتا (خوریز) پر شده است. تفاوت نازوک با گاتا در خمیر آن نهفته که معمولا با خامه ترش یا ماست درست شده و بافتی بسیار ترد و شکننده دارد.

نازوک

چورگ (Choereg)

چورگ نان شیرین و پف‌داری است که به صورت گیس‌بافت فرم می‌گیرد و مخصوص عید پاک به شمار می‌آید. راز طعم متفاوت چورگ در ادویه‌ای به نام محلب (هسته آلبالوی وحشی) و دانه‌های سیاه دانه است که عطر بی‌نظیری به آن می‌بخشد.

چورگ

بهترین رستوران‌های ارمنستان برای امتحان کردن این غذاها

حالا که با غذاها آشنا شدید، بیایید بهترین جاهایی که می‌توانید آنها را امتحان کنید را هم به شما معرفی کنیم. در جدول زیر چند مورد از بهترین رستوران‌های ایروان را که طعم اصیل این غذاها را عرضه می‌کنند، معرفی کرده‌ایم:

جدول بهترین رستوران‌های ارمنستان

هرچه جا دارید از غذاهای معروف ارمنستان امتحان کنید

سفر به ارمنستان بدون چشیدن طعم خورواتس زغالی یا شیرینی گاتای تازه، سفری ناتمام است. هر کدام از این ۳۵ غذا، داستانی از فرهنگ، تاریخ و مهمان‌نوازی مردم این سرزمین را روایت می‌کنند. حالا که با لیست کامل غذاهای معروف ارمنستان آشنا شدید، وقت آن است که چمدان‌ها را ببندید و خودتان این طعم‌ها را تجربه کنید. آژانس الفبای سفر با برگزاری تورهای تخصصی، شما را به قلب این تجربه‌های خوشمزه می‌برد. برای اطلاع از بهترین قیمت‌ها و برنامه‌های سفر یا خرید تور ارمنستان صفحه تورهای وبسایت الفبای سفر را چک کنید.