در شرایطی که تنش‌های منطقه‌ای و درگیری‌های نظامی ایران و اسرائیل در سال 1404 برای مدتی سفر و گردشگری را به ورطه ابهام انداختند، بسیاری از مسافران و گردشگران درباره وضعیت مرزهای زمینی ایران و امکان سفر ایمن پرسش‌های زیادی دارند. برخلاف تصور عمومی و شایعات، برخی مرزهای زمینی ایران با کشورهای همسایه همچنان باز و فعال هستند و فرصت‌ خروج از کشور و سفرهای زمینی را فراهم می‌کنند. این مقاله وضعیت مرزهای زمینی ایران هم اکنون، مسیرهای باز، چالش‌ها و نکات کلیدی برای مسافران را به‌صورت اختصاصی بررسی کرده است.

وضعیت کلی مرزهای زمینی ایران در شرایط کنونی

با شروع درگیری‌های نظامی در خرداد 1404 و حملات هوایی اسرائیل به برخی تأسیسات ایران، حریم هوایی کشور به‌طور کامل بسته و پروازهای بین‌المللی متوقف شدند. این موضوع نگرانی‌هایی برای گردشگران ایجاد کرد تا بفهمند «کدام مرزهای ایران باز است». با اعلام آتش‌بس موقت در اوایل تیر 1404، ایران (با محدودیت‌هایی در برخی فرودگاه‌ها) به‌تدریج حریم هوایی خود را بازگشایی کرده است.

آن روی دیگر سکه اما جالب‌تر است! مرزهای زمینی ایران به‌عنوان شریان‌های حیاتی تردد مسافر و کالا، به‌صورت کامل باز و فعال باقی ماندند. گزارش‌های رسمی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای و فرماندهی مرزبانی جمهوری اسلامی ایران تمامی مرزهای زمینی ایران را باز و بدون هیچ‌گونه انسداد گزارش کرده‌اند. وضعیتی که امکان سفر زمینی به کشورهای همسایه یا حتی استفاده از مرزهای زمینی ایران برای صادرات را فراهم کرد.

تعداد و نام مرزهای زمینی ایران

ایران با ۱۵ کشور همسایه مرز مشترک دارد، اما تعداد مرزهای زمینی ایران که به‌صورت رسمی کاربری مسافرتی و تجاری دارند محدودتر است. اما نام مرزهای زمینی ایران با کشورهای همسایه چیست؟

• مرزهای ایران و ترکیه: بازرگان، سرو، رازی

• مرز ایران و ارمنستان: نوردوز

• مرزهای ایران و عراق: مهران، شلمچه، چذابه

• مرز ایران و جمهوری آذربایجان: بیله‌سوار (در حال حاضر بسته)

• مرزهای ایران و پاکستان و ترکمنستان: بسته یا محدود

پایانه مرزی نوردوز

این گذرگاه‌ها به‌عنوان مرزهای ورودی ایران برای گردشگران و تجار شناخته می‌شوند و در شرایط کنونی، بیشتر آن‌ها فعال هستند. در ادامه مرزهای زمینی ایران را برای تردد مسافران و ورود/خروج بررسی می‌کنیم:

مرزهای زمینی ایران و ترکیه

 مرزهای زمینی ایران و ترکیه از پرترددترین مسیرهای زمینی ایران هستند و به دلیل موقعیت استراتژیک، نقش مهمی در سفرهای گردشگری و تجاری دارند. وضعیت هر 3 مرز را در ادامه شرح می‌دهیم: 

• مرز بازرگان باز است

 مرز بازرگان اصلی‌ترین راه زمینی ایران به اروپا شناخته می‌شود و ۲۴ ساعته فعال است. آخرین وضعیت مرز بازرگان هم اکنون به این صورت است که تردد مسافران و کامیون‌های باری مستمر انجام می‌شود.  داشتن گذرنامه معتبر و در برخی موارد ویزا برای عبور از این مرز الزامی است.

• مرز سرو باز است

مرز سرو در آذربایجان غربی به‌صورت شبانه‌روزی فعال بوده و گزینه‌ای مناسب برای سفرهای سریع و بدون وقفه به ترکیه به حساب می‌آید.

• مرز رازی باز است تا…

فعالیت این گذرگاه که یکی از مسیرهای کلیدی برای سفر به ترکیه و اروپا محسوب می‌شود تا ساعت ۱۷:۰۰ هر روز است.

خوشبختانه شایعات اخیر درباره بسته شدن مرزهای ایران و ترکیه توسط مقامات رسمی تکذیب شده و این مرزها همچنان باز هستند. این موضوع به‌ویژه برای گردشگران تور ترکیه اطمینان‌بخش است؛ چراکه باز شدن مرز ترکیه در این شرایط، فرصتی عالی برای خروج از ایران برای سفر یا به اهداف دیگر خواهد بود.

سالن مسافری و تجاری پایانه مرزی رازی

مرزهای زمینی ایران و ارمنستان

چیزی تحت عنوان مرزهای زمینی ایران و ارمنستان وجود ندارد. مرز نوردوز تنها گذرگاه رسمی زمینی میان دو کشور همسایه و در شرایط کنونی به‌صورت ۲۴ساعته فعال است. دسترسی به این مرز از تبریز امکان‌پذیر بوده و امکانات رفاهی مانند پارکینگ و خدمات مسافرتی نیز در مسیر آن وجود دارد. 

از آنجا که ایرانیان می‌توانند تا ۹۰ روز بدون نیاز به ویزا در ارمنستان اقامت داشته باشند، ارمنستان مقصد امن و ایده‌آلی برای هجرت در زمان نزاع و درگیری کشور به حساب می‌آید. البته برای عبور از مرز نوردوز، ارائه مدارک اقامت یا دلیل مشخص برای سفر الزامی است.

مرزهای زمینی ایران و عراق

مرزهای زمینی ایران و عراق نیز در شرایط کنونی فعال هستند و تردد مسافری و تجاری در آن‌ها برقرار است. مهم‌ترین گذرگاه‌های این مسیر عبارتند از:

• مرز مهران

این مرز فعال است، اما به دلیل ترافیک گاه‌به‌گاه، نیاز به هماهنگی قبلی و دریافت مجوز دارد. مسافران بدون هماهنگی ممکن است در این مرز متوقف شوند.

• مرزهای شلمچه و چذابه

 این گذرگاه‌ها برای سفرهای تجاری و مسافری با مجوزهای رسمی در دسترس‌اند. کنسولگری‌ها و سفارتخانه‌های ایران در عراق مراکز اصلی دریافت اطلاعات و هماهنگی‌های لازم هستند.

مرزهای باز ایران و عراق به‌ویژه برای زائران، تجار و مسافرانی که قصد سفر به شهرهای زیارتی مانند کربلا و نجف را دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد. در موقعیت کنونی بهتر است در گوگل وضعیت مرزهای ایران هم اکنون را حسابی بررسی کنید.

پایانه مرزی چذابه

محدودیت‌ در مرزهای زمینی ایران و پاکستان و ترکمنستان

برخلاف مرزهای فعال با ترکیه، ارمنستان و عراق، مرزهای زمینی ایران و پاکستان و مرزهای زمینی ایران و ترکمنستان با محدودیت‌های جدی مواجهند. این مرزها به دلایل بهداشتی و امنیتی یا کاملا  بسته‌اند یا تردد در آن‌ها به شدت محدود شده است: علت محدودیت در هر مرز را در ادامه توضیح خواهیم داد:

• مرزهای ایران و پاکستان: بسته به‌علت شرایط امنیتی

• مرزهای ایران و ترکمنستان: محدودیت به‌علت سیاست‌های بهداشتی ترکمنستان 

مسافرانی که قصد سفر به این کشورها را دارند، باید از مسیرهای جایگزین یا روش‌های دیگر مانند سفرهای دریایی استفاده کنند.

مرزهای زمینی ایران با جمهوری آذربایجان

مرز بیله‌سوار ایران با جمهوری آذربایجان در حال حاضر کاملا بسته بوده و امکان تردد ندارد. همچنین، امکان صدور ویزا برای ایرانیان موقتا متوقف شده و این موضوع باعث می‌شود که مسافران به‌دنبال مسیرهای جایگزین مانند مرزهای زمینی ایران به ترکیه یا ارمنستان باشند.

مرزهای دریایی ایران؛ جایگزین مسیر هوایی در مواقع پرتنش سیاسی

در شرایطی که مرزهای هوایی ایران به خاطر تنش‌های امنیتی بسته هستند، مرزهای زمینی و دریایی ایران نقش مهمی را به‌عنوان مسیر جایگزین ایفا می‌کنند. مسیرهای دریایی در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان فعال هستند و برای خروج مسافران یا بازگشت آنها گزینه‌های مناسبی به شمار می‌آیند. با این دو مسیر آشناتر شوید:

• مسیرهای دریایی ایران و امارات

 کشتی‌های مسافربری از دبی و شارجه به سمت بندر لنگه حرکت می‌کنند. این مسیرها راه‌های امن بازگشت مسافران امارات به ایران هستند.

• مسیر ایران به عمان

برخی کشتی‌های باری-مسافری همچنان فعال هستند، اما زمان‌بندی‌ها متغیر است. مسافران باید پیش از عزیمت، بلیط، گذرنامه و اطلاعات دقیق حرکت را از شرکت‌های کشتیرانی یا بنادر مربوطه دریافت کنند.

آینده گردشگری با وضعیت کنونی مرزهای ایران 

در روزهای اخیر شایعات نادرستی درباره بسته شدن مرزهای زمینی ایران، به‌ویژه مرزهای ایران و ترکیه، در فضای مجازی منتشر شده است. این شایعات که توسط مقامات رسمی تکذیب شده‌اند، معمولا در راستای جنگ روانی و ایجاد سردرگمی میان مسافران مطرح می‌شوند. با وجود چالش‌های ناشی از تنش‌های منطقه‌ای، مرزهای زمینی ایران به‌عنوان مسیرهایی امن و فعال، امکان سفر به کشورهای همسایه و گردشگری داخلی را فراهم کرده‌اند. مرزهای ایران و ترکیه باز است، مرزهای باز ایران و عراق فعال هستند و مرز نوردوز به ارمنستان گزینه‌ای عالی برای سفرهای بدون ویزا است. با ادامه روند آتش‌بس و تلاش برای تثبیت امنیت منطقه، انتظار می‌رود مرزهای هوایی ایران به‌تدریج بازتر شوند و پروازهای داخلی و بین‌المللی به حالت عادی بازگردند. همچنین، مرزهای زمینی ایران که اکنون فعال هستند، با بهبود شرایط امنیتی شاهد افزایش تردد و رونق گردشگری خواهند بود. همچنین آژانس‌های مسافرتی مانند «الفبای سفر» با ارائه خدمات انعطاف‌پذیر و اطلاع‌رسانی دقیق به مسافران کمک کنند تا سفری امن را تجربه کنند.