دریاچه نمک حوض سلطان قم به همراه اطلاعات کامل و تصاویر

دریاچه حوض سلطان قم، یکی از جاذبه های طبیعی ایران است. سطح صاف و صیقلی این دریاچه مانند یک آینه طبیعی عمل می‌کند. انعکاس نور از کریستال‌های نمک کف دریاچه نسبت به بقیه دریاچه‌ها و تالاب‌ها، به صورت کامل‌تری انجام می‌شود که این باعث وضوح بیشتر و شفافیت بالاتر تصویر انعکاسی می‌شود.
باید توجه کنید که دریاچه حوض سلطان را با دریاچه نمک معروف قم اشتباه نگیرید. دریاچه قم بسیار بزرگتر است و بین سه استان اصفهان، قم و سمنان قرار دارد.

دریاچه حوض سلطان آیینه طبیعی ایران

موقعیت دریاچه نمک

دریاچه حوض سلطان که به آن دریاچه نمک قم نیز می‌گویند، در ۴۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان قم و ۸۵ کیلومتری جنوب تهران و در شرق آزادراه قم-تهران قرار دارد. وجود رشته‌کوه‌های البرز در شمال این دریاچه که به دریاچه شاهی یا ساوه نیز معروف است سبب شده است تا وسعت دریاچه و در نتیجه شکل آن متناسب با بارندگی در فصول مختلف سال متفاوت باشد. در پرآب‌ترین حالت خود مساحت این دریاچه به حدود ۲۴۰ کیلومتر مربع می‌رسد. در فصول دیگر با توجه به بارندگی و میزان آب ورودی از رودهای اطراف، سطح آب آن پیوسته در نوسان است.

دریاچه حوض سلطان روی نقشه

آدرس و نقشه دریاچه نمک حوض سلطان

بسته به اینکه شما از سمت تهران به دیدن دریاچه می‌روید یا از سمت قم، دو مسیر متفاوت وجود دارد که برایتان شرح می‌دهیم.
اگر از سمت تهران برای بازدید از دریاچه آمده‌اید: در اتوبان تهران-قم بعد از طی حدود ۷۰ کیلومتر در سمت چپ اتوبان تابلوی اطلاعات گردشگری را می‌بینید که جاده‌ای را نشان می‌دهد که به سمت روستای چشمه شور می‌رود. لذا بعد از دیدن این تابلو باید از اولین زیرگذر برای رسیدن به طرف مقابل اتوبان اقدام کنید و وارد مسیر خاکی شوید و پس از حدود یک کیلومتر به یک دو راهی می رسید که مسیر سمت چپ شما را به دریاچه حوض سلطان می‌رساند.
اگر از سمت قم برای بازدید از دریاچه آمده‌اید: پس از عبور مجتمع مهتاب، یک جاده خاکی در سمت راست‌تان شما را مستقیم به دریاچه و معدن نمک می‌‎رساند. به عنوان نشانه این خروجی هم تابلوی «تهران ۹۵ کیلومتر» در ابتدای آن را مد نظر داشته باشید. 

ویژگی‌ها و تاریخچه دریاچه نمک حوض سلطان

دریاچه حوض سلطان به دلیل اهمیت‌ از نظر نظر زیست‌شناسى، بوم شناسى، دیرینه‌شناسى، هوا، اقلیم، اشتغال‌زایى و تفرجگاهى، نیاز به بررسی و برنامه حفاظتی بلند مدت داشته و با مدیریت صحیح می‌تواند به یکی از چشم‌اندازهای توسعه مهم استان قم تبدیل شود.
رودهای فراوانی به دریاچه حوض سلطان وارد می‌شوند که مهم‌ترین این رودها که از اراضی نمکی اطراف دریاچه عبور می‌کنند رودهای قره‌چای و رود شور هستند. وقتی که سطح آب دریاچه تا حداکثر میزان خود بالا می‌آید، اراضی پست و شوره‌زارهای اطراف دریاچه با آب پوشیده می‌شود که باعث پیدایش دریاچه بزرگی به طول ۱۸ کیلومتر و عرض ۱۶ می‌شود.

کوه های نمکی دریاچه حوض سلطان

معادن دریاچه حوض سلطان

دریاچه حوض سلطان منبع عظیم ترکیبات معدنی بسیاری از قبیل سدیم کلرید، سدیم سولفات، منیزیم کلرید و منیزیم سولفات می‌باشد اما تاکنون تنها نمک طعام این دریاچه آن هم به شیوه‌های سنتی جهت مصارف صنعتی مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به آزمایش‌های انجام شده بر روی آب این دریاچه، غلظت منیزیم در آن ۳۵ تا ۵۰ برابر منیزیم آب دریاست. این رقم بالا باعث می‌شود استحصال منیزیم از دریاچه نمک از لحاظ اقتصادی حتی قابل مقایسه با منیزیم حاصل از آب دریا نمی باشد بطوریکه از هر ۱۰۰ کیلوگرم نمک، ۱۰ تا ۱۴ کیلوگرم منیزیم بدست می‌آید. همچنین شورابه‌های این دریاچه یکی از غنی‌ترین معادن تولید منیزیم به شمار می‌روند.

دریاچه حوض سلطان سرشار از معادن

بهترین فصل برای بازدید از دریاچه نمک قم

سرمای طاقت فرسا در زمستان و تابش شدید و سوزناک خورشید در تابستان باعث شده است تا این دریاچه بیشتر در فصل‌های معتدل پایز و بهار مورد توجه قرار بگیرد. همچنین در زمستان‌ها چون دریاچه پرآب می‌شود دیگر قادر نخواهید بود تا کف نمکی آن را ببینید. با وجود آنکه متاسفانه اطراف این دریاچه زیبا و چشم‌نواز هیچ‌گونه امکانات گردشگری وجود ندارد اما لذت‌های نابی را می‌توان با دریاچه نمک قم تجربه کرد.

تفریح در دریاچه حوض سلطان

• گذر از عرض دریاچه به حدی جالب و لذت بخش است که افراد بسیاری ساعت‌ها زمان صرف می‌کنند تا تا با پای پیاده از دریاچه بگذرند.
  
• همچنین سطح صیقلی دریاچه به مانند آینه‌ای طبیعی خودش را در بستر بیابان گسترانیده و جلوه خاصی را به وجود آورده است. انعکاس آسمان و ابرها در این دریاچه دیدنی ست. می‌توان با توجه به این ویژگی دریاچه تصاویر فوق‌العاده‌ای ثبت کرد.
• گاهی نیز گروه‌های مختلف دوچرخه سواری و آفرود عرض دریاچه را طی می‌کنند که می‌توانید از تماشای آن لذت ببرید.

دوچرخه سواری در دریاچه حوض نمک

حیات وحش دریاچه

از نظر پوشش گیاهی، کمربند باتلاقی دریاچه در اضلاع شمالی و شمال غربی منحصربه‌فرد است. این امر به دلیل آن است که در فصل‌های پرآب مانند زمستان کفه نمکی حوض زیر آب می‌رود. در این دریاچه بیش از ۴۰ گونه گیاهی زندگی می‌کند که تعدادی از آنها عبارتند از: گز، سودا، پرند، سالسولا، درمنه بیابانی، اشنان، تاغ زرد و سیاه، سودا و اسفناج. این گیاهان دارای کاربردها و خواص فراوانی از جمله خواص دارویى گسترده هستند.
از نظر پوشش جانوری نیز این دریاچه غنی می‌باشد. پرندگان، خزندگان و پستانداران متنوعی در این زیستگاه منحصربه‌فرد زندگی می‌کنند که در ادامه تعدادی از آن‌ها آورده شده است.

• خزندگان: مارها و سوسمارها که نقش مهمی در اکوسیستم دریاچه دارند و به صورت بیولوژیکی آفات را کنترل می‌کنند.
• پرندگان: كبوتر چاهی، هوبره، قرقی و انواع پرندگان مهاجر همچون غاز خاکستری، آنقوت، لک لک، فلامینگوی بزرگ و انواع عقاب
• پستانداران: گرگ، شغال، خارپشت، روباه، خرگوش، موش صحرایی و آهو
• عنکبوتیان و حشرات: عنکبوت، رتیل، موریانه، مورچه‌های کمیاب و آرتمیای بومی قم (میگوی آب‌های شور)
• در این دریاچه همچنین بیش از  ۲۴۰ گونه ارزشمند از ریزموجودات هوازی مانند جلبک‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها زندگی می‌کنند که باعث بوجود آمدن یک اکوسیستم غنی در دریاچه نمک می‌شود. همچنین طبق بررسی‌های انجام شده باکتری‌های نمک‌دوست پر تعداد و متنوعی در این دریاچه زندگی می‌کنند که شرایط زندگی منحصربه‌فردشان باعث شده خصوصیات ژنتیکی و فیزیولوژیکی ویژه‌ای داشته باشند همچنین در این محیط آنزیمها، آنتی بیوتیکها و فرآورده های ارزشمند میکروبی زیادی وجود دارد.
  
• وجود انواع دیاتومها (جلبکهای تک سلولی) به عنوان اولین تولید کنندگان غذا در اکوسیستمهای آبی در آبهای شور منطقه قابل تامل است. این گونه جلبکها در صورت تولید انبوه می تواند در تعلیف دام مورد استفاده قرار گیرد.

قرمز شدن دریاچه حوض سلطان

وجود نوعی جلبک و تکثیر آن در این دریاچه باعث می‌شود هرساله برای مدتی این دریاچه به رنگ قرمز درآید که زیبایی وصف‌ناپذیری بوجود می‌آورد. این جلبک سرشار از ویتامین آ بوده که مسئولان ذی‌ربط استان می‌توانند از این پدیده در زمینه‌های دارویی و به‌عنوان جاذبه گردشگری استان استفاده بهینه کنند.

تکثیر جلبک عامل قرمز شدن دریاچه حوض سلطان

لوازم ضروری

اگر دوست دارید وارد آب شوید و تا وسط دریاچه جلو بروید باید بدانید که اثرات نمک و گل به راحتی از لباس شما پاک نمی‌شود لذا در انتخاب کفش و شلوار خود دقت کرده و لباس اضافی به همراه داشته باشید. برخی دیگر از وسایلی که ممکن است بکارتان بیاید را در جدول زیر برایتان آورده‌ایم.

با توجه به آنکه امکانات رفاهی در اطراف این دریاچه وجود ندارد به شما توصیه می‌کنیم که شب را در تهران یا قم سپری کنید و کمپینگ در این منطقه به دلیل وجود آب و خطرات احتمالی توصیه نمی شود. 

حوض سلطان در خطر

دریاچه حوض سلطان هم مانند دیگر دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور با اهمال‌کاری مسئولان مربوطه در آستانه خشکی کامل قرار گرفته است که این مسئله نگرانی‌های زیادی را برانگیخته است. در سال‌های اخیر این دریاچه بخش زیادی از آب خود را از دست داده و در معرض نابودی قرار دارد. با خشک شدن کامل آب دریاچه نمک‌های دریاچه به عنوان ریزگرد مشکلات زیست محیطی گسترده‌ای برای چند استان مهم و پرجمعیت کشور از جمله استان قم و تهران به وجود بخواهد آورد و سلامت ساکنان آن را به خطر می‌اندازد. این دریاچه در پی بارش‌های مناسب زمستان سال ۹۸ و همچنین فصل بهار سال ۹۹ و به دنبال رهاسازی حقابه قمرود، مجدد احیا شد.